Từ ngày 19 đến 21/3/2025, Hội nghị cấp cao liên khu vực về hệ thống bản quyền hỗ trợ ngành công nghiệp sáng tạo với sự phát triển của công nghệ mới đã diễn ra tại Seoul, Hàn Quốc. Sự kiện do Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) tổ chức, phối hợp cùng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hàn Quốc (MCST) và Ủy ban Bản quyền Hàn Quốc (KCC). Hội nghị thu hút sự tham gia của lãnh đạo các cơ quan quản lý bản quyền từ nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế và chuyên gia trong lĩnh vực bản quyền.

Các đại biểu tại Hội nghị

NGÀNH CÔNG NGHIỆP SÁNG TẠO VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Theo số liệu thống kế của WIPO về quy mô và tác động kinh tế của ngành công nghiệp sáng tạo (CCls) trên toàn cầu cho thấy lĩnh vực này tạo ra khoảng 2,25 nghìn tỷ USD mỗi năm, đóng góp vào nền kinh tế và sử dụng hơn 30 triệu lao động trên toàn thế giới. Năm 2022, xuất khẩu dịch vụ sáng tạo toàn cầu đạt 1,4 nghìn tỷ USD, tăng 29% so với năm 2017. Đáng chú ý, tổng thu nhập của các nhà sáng tạo toàn cầu tăng 7,6% vào năm 2023, thiết lập kỷ lục mới.

Sự tăng trưởng mạnh mẽ này nhấn mạnh vai trò của ngành công nghiệp sáng tạo như một động lực quan trọng của nền kinh tế toàn cầu. Những số liệu này cho thấy ngành công nghiệp sáng tạo không chỉ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế mà còn ngày càng gia tăng giá trị nhờ vào sự phát triển của công nghệ và các mô hình kinh doanh mới.

THỰC TRẠNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP SÁNG TẠO TẠI CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN

Bên cạnh các con số ấn tượng ở quy mô toàn cầu, Hội nghị cũng đề cập đến sự phát triển của ngành công nghiệp sáng tạo tại các nước đang phát triển. Các nước đang phát triển ngày càng mở rộng vị thế trong nền kinh tế sáng tạo toàn cầu.

Một số điểm nhấn quan trọng gồm:

• Thị phần xuất khẩu dịch vụ sáng tạo của các nước đang phát triển đã tăng từ 10% năm 2010 lên 20% vào năm 2022, chứng tỏ sự vươn lên mạnh mẽ của các quốc gia này.
• Ngành công nghiệp phim ảnh châu Phi có tiềm năng tạo ra hơn 20 triệu việc làm và đóng góp 20 tỷ USD vào GDP. Tuy nhiên, 50 – 75% doanh thu bị thất thoát do vi phạm bản quyền.
• Châu Phi cận Sahara là khu vực có tốc độ tăng trưởng ngành công nghiệp âm nhạc nhanh nhất thế giới năm 2023 với mức tăng 24,7% về doanh thu.

Những số liệu trên cho thấy ngành công nghiệp sáng tạo không chỉ đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế mà còn góp phần tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người lao động tại các nước đang phát triển.

NHỮNG CON SỐ NỔI BẬT VỀ NỀN KINH TẾ SÁNG TẠO TRÊN THẾ GIỚI

Các diễn giả đã cung cấp nhiều số liệu ấn tượng về sự phát triển của ngành công nghiệp sáng tạo tại một số quốc gia:

• Trung Quốc: Ngành công nghiệp văn hóa đạt tổng doanh thu 16,5 nghìn tỷ nhân dân tệ (2,3 nghìn tỷ USD), với lợi nhuận 1,3 nghìn tỷ nhân dân tệ (180 tỷ USD).
• Indonesia, năm 2021, nền kinh tế sáng tạo đóng góp 82 tỷ USD vào GDP, sử dụng 24 triệu lao động và năm 2022.
• Brazil & Mexico: Hai quốc gia dẫn đầu Mỹ Latinh trong lĩnh vực trò chơi điện tử, với giá trị ngành game tại Brazil dự kiến đạt 2,3 tỷ USD vào năm 2025.
• Philippines (2022): Ngành công nghiệp sáng tạo chiếm 7,3% GDP, sử dụng 7 triệu lao động.
• Hàn Quốc: Xuất khẩu ngành sáng tạo đạt 12,4 tỷ USD vào năm 2021 và 13,24 tỷ USD vào năm 2022, sử dụng hơn 600.000 lao động. Ngành điện ảnh đạt doanh thu 2,2 tỷ USD năm 2019, thu hút hơn 226 triệu khán giả. Ngành công nghiệp âm nhạc (K-pop) đạt doanh số hơn 11 nghìn tỷ won vào năm 2022, góp phần vào sự tăng trưởng của nền kinh tế sáng tạo nước này.

Những số liệu này cho thấy tầm quan trọng của ngành công nghiệp sáng tạo đối với nền kinh tế của từng quốc gia và sự khác biệt trong mô hình phát triển giữa các khu vực trên thế giới.

Bà Phạm Thị Kim Oanh, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả phát biểu tại Hội nghị

BẢN QUYỀN VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Một nội dung trọng tâm của Hội nghị là vai trò của bản quyền trong phát triển bền vững. Bản quyền đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích đổi mới, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và định hình bản sắc văn hóa. Các diễn giả nhấn mạnh rằng bảo vệ bản quyền không chỉ đảm bảo quyền lợi của nhà sáng tạo mà còn: Thúc đẩy sáng tạo và đổi mới; góp phần vào tăng trưởng kinh tế và bản sắc văn hóa; tăng cường quyền lực mềm và thu hút đầu tư nước ngoài; thúc đẩy thương mại công bằng và phát triển công nghệ và góp phần tạo việc làm, giáo dục và nghiên cứu

Bên cạnh đó, WIPO cũng đề cập đến vai trò của bản quyền trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG), đặc biệt là: SDG 4: Giáo dục chất lượng; SDG 5: Bình đẳng giới; SDG 8: Việc làm và tăng trưởng kinh tế; SDG 9: Công nghiệp, đổi mới và cơ sở hạ tầng; SDG 17: Quan hệ đối tác vì mục tiêu phát triển

NHỮNG VẤN ĐỀ NỔI BẬT TẠI HỘI NGHỊ

Hội nghị tập trung vào các xu hướng và thách thức mới trong lĩnh vực bản quyền, đặc biệt là sự ảnh hưởng của công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain và metaverse đối với ngành công nghiệp sáng tạo. Các diễn giả đã chia sẻ về những chính sách bảo vệ quyền tác giả trong môi trường kỹ thuật số và thảo luận về mô hình quản lý bản quyền hiệu quả nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp sáng tạo toàn cầu.

Tác động của AI và công nghệ số đến bản quyền

Một trong những nội dung quan trọng của Hội nghị là tác động của AI đối với việc sáng tạo nội dung và quyền sở hữu trí tuệ. Các chuyên gia nhận định rằng AI đang thay đổi cách con người sản xuất và phân phối nội dung, từ âm nhạc, điện ảnh đến trò chơi điện tử và webtoon. Việc xác định quyền sở hữu đối với các sản phẩm do AI tạo ra đang trở thành một thách thức lớn đối với hệ thống bản quyền hiện nay.

Bên cạnh đó, các công nghệ blockchain cũng được đánh giá là một giải pháp tiềm năng để bảo vệ quyền tác giả trong môi trường số. Việc sử dụng blockchain giúp minh bạch hóa quyền sở hữu, ngăn chặn vi phạm bản quyền và hỗ trợ các nghệ sĩ, nhà sáng tạo trong việc kiểm soát và phân phối tác phẩm của họ.

Sự cần thiết của quản lý tập thể (CMO) và hợp tác quốc tế

Hội nghị nhấn mạnh vai trò của các tổ chức quản lý tập thể (CMO) trong việc đảm bảo quyền lợi cho các tác giả và nhà sản xuất nội dung. Các quốc gia tham dự cũng chia sẻ kinh nghiệm về việc thiết lập hệ thống bản quyền hiện đại, hỗ trợ ngành công nghiệp sáng tạo phát triển bền vững.

Hợp tác quốc tế được xem là yếu tố then chốt để bảo vệ bản quyền trong thời đại số. Các chuyên gia đề xuất tăng cường liên kết giữa các cơ quan bản quyền của các nước, đẩy mạnh các sáng kiến chung để đảm bảo quyền lợi của các nghệ sĩ và doanh nghiệp sáng tạo trên phạm vi toàn cầu.

Các yếu tố cần thiết cho một ngành sáng tạo phát triển mạnh

WIPO nhấn mạnh rằng để ngành công nghiệp sáng tạo phát triển, các quốc gia cần:

• Hệ sinh thái sáng tạo mạnh mẽ và kết nối.
• Khung pháp lý bản quyền cân bằng.
• Cơ chế thực thi hiệu quả.
• Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sáng tạo.

Hỗ trợ của WIPO đối với ngành công nghiệp sáng tạo

WIPO đã và đang triển khai nhiều chương trình hỗ trợ các quốc gia thành viên, như:

• Xây dựng chiến lược quốc gia và khung pháp lý.
• Đào tạo và nâng cao năng lực cho các chuyên gia.
• Hỗ trợ doanh nghiệp sáng tạo và khởi nghiệp.
• Tăng cường hợp tác quốc tế và thúc đẩy thương mại hóa tài sản sáng tạo.

Các sáng kiến tiêu biểu

WIPO đã triển khai nhiều dự án để hỗ trợ ngành công nghiệp sáng tạo, bao gồm:

• The Publishers Circle: Hỗ trợ ngành xuất bản.
• Chương trình phát triển ngành âm nhạc tại Burkina Faso và các nước Tây Phi.
• WIPO Connect: Ứng dụng quản lý bản quyền và dữ liệu sáng tạo, kết nối với các tổ chức quốc tế như CISAC, IFPI.
• Liên minh Sách dễ tiếp cận (ABC): Hỗ trợ người khiếm thị và người có khó khăn trong việc đọc sách.

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Từ những thảo luận tại Hội nghị, Việt Nam có thể rút ra nhiều bài học quan trọng trong việc nâng cao hệ thống quản lý bản quyền và hỗ trợ ngành công nghiệp sáng tạo. Các đề xuất đáng chú ý bao gồm:

• Số hóa hệ thống đăng ký bản quyền, tạo thuận lợi cho các tác giả và doanh nghiệp trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
• Áp dụng AI và blockchain vào việc phát hiện vi phạm bản quyền và minh bạch hóa quyền sở hữu nội dung.
• Cập nhật khung pháp lý, đặc biệt trong việc xác định quyền sở hữu đối với nội dung do AI tạo ra.
• Thúc đẩy hợp tác quốc tế, học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia tiên tiến trong quản lý bản quyền số.
• Hỗ trợ ngành công nghiệp sáng tạo, đặc biệt là các lĩnh vực có tiềm năng cao như âm nhạc số, phim ảnh trực tuyến, webtoon và trò chơi điện tử.

KẾT LUẬN

Hội nghị cấp cao về bản quyền năm 2025 đã mang đến nhiều góc nhìn quan trọng về tương lai của ngành công nghiệp sáng tạo trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ. Đây là cơ hội để Việt Nam học hỏi và áp dụng các giải pháp tiên tiến nhằm xây dựng hệ thống bản quyền hiệu quả, góp phần thúc đẩy nền kinh tế sáng tạo phát triển bền vững./.

Ths. Phạm Thị Kim Oanh

Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả