Ngày 6/12/2024, tại Hà Nội, Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức Hội nghị – Hội thảo “Tuyên truyền, phổ biến các điều ước quốc tế về quyền tác giả, quyền liên quan và thực thi pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian, doanh nghiệp khai thác, sử dụng” với chủ đề “Bản quyền trong hoạt động thương mại điện tử và hội nhập quốc tế” (sau đây gọi tắt là Hội nghị – Hội thảo).

Quang cảnh Hội nghị – Hội thảo – ảnh: Quang Minh

Hội nghị – Hội thảo chia thành 2 phần. Phần 1, các chuyên gia trình bày tham luận với các nội dung cơ bản về tổng quan pháp luật Việt Nam, các Điều ước quốc tế về quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số, nội dung cơ bản của Hiệp ước về Quyền tác giả của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (Hiệp ước WCT), Hiệp ước về cuộc biểu diễn và bản ghi âm của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (Hiệp ước WPPT); tổng quan về sàn thương mại điện tử và hàng hóa bản quyền; khai thác, sử dụng nội dung số và áp dụng các biện pháp công nghệ trong bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số và xử lý hàng hóa xâm phạm bản quyền trên các sàn thương mại điện tử. Phần 2 là tọa đàm về cơ chế phối hợp và giải pháp tháo gỡ vướng mắc trong xử lý xâm phạm bản quyền trên môi trường số.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã mở ra nhiều cơ hội, đưa đến nhiều công cụ sáng tạo mới, đồng thời tạo ra môi trường lưu giữ, phương thức phân phối và các hình thức khai thác, sử dụng mới đối với các tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng. Tuy nhiên, môi trường số cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc tự bảo vệ quyền của các chủ thể và hoạt động của các cơ quan quản lý, thực thi về quyền tác giả, quyền liên quan, nhất là trong bối cảnh hành vi vi phạm bản quyền trên không gian mạng có sự tham gia của nhiều chủ thể từ các quốc gia khác nhau, gây khó khăn cho việc xác định và xử lý hành vi vi phạm trong thẩm quyền tài phán quốc gia.

Chia sẻ tại Hội nghị – Hội thảo, bà Phạm Thị Kim Oanh, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả khẳng định: Việc mua bán, trao đổi hàng hóa và dịch vụ trên các nền tảng trực tuyến đã tạo ra một cuộc cách mạng trong cách thức giao thương và tương tác kinh tế, nhưng đồng thời cũng kéo theo những thách thức, đặc biệt là đối với quyền sở hữu trí tuệ, trong đó bản quyền là một trong những lĩnh vực được quan tâm nhiều.

Bà Phạm Thị Kim Oanh, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả phát biểu tại Hội nghị – Hội thảo – ảnh: Lê Hương

Các tác phẩm nghệ thuật, phần mềm, bài viết, hình ảnh, video và các sản phẩm trí tuệ khác dễ dàng bị sao chép, phân phối mà không có sự kiểm soát đầy đủ. Những hành vi xâm phạm bản quyền như việc tải lên, sao chép và phát tán trái phép các sản phẩm trí tuệ, đang gây thiệt hại lớn cho các chủ sở hữu bản quyền và làm suy yếu nền kinh tế sáng tạo. Những hành vi xâm phạm bản quyền trên các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới cũng như việc xử lý các vi phạm trên không gian mạng, đòi hỏi một hệ thống quản lý bản quyền toàn diện, kết hợp giữa các chính sách pháp lý, công nghệ, và sự hợp tác quốc tế. Cơ quan có thẩm quyền cần tăng cường các biện pháp giám sát và xử lý vi phạm, đồng thời các nền tảng thương mại điện tử cũng cần phải áp dụng các công cụ và công nghệ hiện đại để giám sát và ngăn chặn hành vi xâm phạm. Việc xây dựng các chính sách bảo vệ bản quyền rõ ràng và công khai trên các nền tảng thương mại điện tử cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dựng niềm tin của người dùng và các tác giả.

Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (TMĐT), Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương phát biểu tại Hội nghị – Hội thảo – ảnh: Lê Hương

Phát biểu tại Hội nghị –  Hội thảo, bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (TMĐT), Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương cho biết hiện nay, Bộ Công thương chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về TMĐT, kiểm tra định kỳ hàng năm các thương nhân, tổ chức tiến hành hoạt động đánh giá tín nhiệm, hoạt động chứng thực hợp đồng điện tử; Kiểm tra, thanh tra các thương nhân, tổ chức thiết lập website/ứng dụng TMĐT bán hàng, website/ứng dụng cung cấp dịch vụ TMĐT theo quy định. Bà Hà cũng cho biết, với xu hướng và định hướng phát triển thúc đẩy nền kinh tế số của Chính phủ giai đoạn hiện nay, các hoạt động giao dịch trên các sàn thương mại điện tử liên quan tới hàng hóa bản quyền diễn ra rất đa dạng và tinh vi. Chính vì thế, xâm phạm bản quyền trên các sàn TMĐT hiện nay diễn ra nhiều và phức tạp. Bà Hà khẳng định, cần có sự phối hợp, chung tay vào cuộc của các cơ quan có thẩm quyền cũng như các chính sách pháp lý, cần tăng cường các biện pháp giám sát và xử lý vi phạm, đồng thời các nền tảng thương mại điện tử cũng cần phải áp dụng các công cụ và công nghệ hiện đại để giám sát và ngăn chặn hành vi xâm phạm.

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông phát biểu tại Hội nghị – Hội thảo –
ảnh: Lê Hương

Chia sẻ về Thực trạng thực thi và ý kiến đề xuất bảo vệ quyền tác giả và quyền liên quan trên môi trường số, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông đưa ra một số ý kiến đề xuất nhằm nâng cao nhận thức và xây dựng văn hóa ứng xử văn minh về bản quyền như tuyên truyền pháp luật bản quyền, hướng dẫn sử dụng công cụ bảo vệ, khuyến khích hòa giải, minh bạch hóa quy trình xử lý tranh chấp từ nền tảng trung gian. Các chủ thể tham gia cần: hiểu biết và thực hiện pháp luật về bản quyền, cơ chế bảo vệ bản quyền trên các nền tảng số; cần ứng dụng công nghệ AI và blockchain trong quản lý bản quyền như phát triển và cải tiến các hệ thống tự động nhận diện nội dung vi phạm, xây dựng hệ thống lưu trữ và xác thực quyền sở hữu trí tuệ bằng blockchain.

Luật sư Dương Việt Đức, Công ty Luật TNHH IPMAX phát biểu tại Hội nghị –  Hội thảo – ảnh: Lê Hương

Phát biểu tại Hội nghị –  Hội thảo về chuyên đề xử lý hàng hóa xâm phạm bản quyền trên các sàn TMĐT, Luật sư Dương Việt Đức, Công ty Luật TNHH IPMAX đã chỉ ra một số hành vi xâm phạm bản quyền thường gặp trên sàn TMĐT như kinh doanh hàng hóa sao chép lậu, dùng trái phép ảnh có bản quyền để chào bán sản phẩm, sao chép trái phép hình ảnh có bản quyền lên sản phẩm.Trước thực trạng đó, Luật sư Đức cho rằng cần hoàn thiện pháp luật, quy định cụ thể hơn về trách nhiệm của sàn thương mại điện tử, trong ngăn chặn, xử lý hành vi xâm phạm nhãn hiệu trên sàn thương mại điện tử và nâng cao chế tài xử phạt. Bên cạnh đó, sàn thương mại điện tử cần áp dụng biện pháp sàng lọc đối tượng, nội dung vi phạm; ứng dụng công nghệ hiện đại để nhận diện và sàng lọc hàng giả, đối tượng xâm phạm… Các sàn TMĐT nên xây dựng quy trình hợp lý và hiệu quả hơn để phản hồi kịp thời các khiếu nại vi phạm, đặt ra các mốc thời gian xử lý rõ ràng, và cập nhật thường xuyên cho chủ thể quyền về tình trạng xử lý khiếu nại; nâng cao ý thức người tiêu dùng khi mua sắm trên sàn TMĐT, chủ động phát hiện, báo cáo việc kinh doanh hàng giả, hàng xâm phạm. Bên cạnh sự kết hợp của các biện pháp pháp lý, các chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng, áp dụng công nghệ; bằng cách hợp tác cùng nhau, cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan thực thi, các chủ sở hữu quyền, sàn thương mại điện tử và người tiêu dùng có thể tạo ra sự thống nhất chống lại các hành vi xâm phạm bản quyền thời gian tới.

Các chuyên gia trao đổi, thảo luận tại Phần 2 – Tọa đàm – ảnh: Quang Minh

Ở phần 2, các diễn giả tại tọa đàm đã tập trung trao đổi về cơ chế phối hợp và giải pháp tháo gỡ vướng mắc trong xử lý xâm phạm bản quyền trên môi trường số; trao đổi kinh nghiệm của một số quốc gia về áp dụng các biện pháp công nghệ trong bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số. Qua đó, đưa ra các đề xuất, giải pháp về khai thác và thực thi quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số.

Qua 2 phần của Hội nghị – Hội thảo, các ý kiến rút ra được đến từ các diễn giả và các chuyên gia như sau:

Một là, cần có những quy định cụ thể hơn về trách nhiệm của các bên liên quan, đặc biệt là các nền tảng thương mại điện tử.

Hai là, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo vệ quyền tác giả đến các đối tượng liên quan.

Ba là, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian và các doanh nghiệp khác cần có trách nhiệm hơn trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Bốn là, các chủ sở hữu quyền cần ý thức và tìm hiểu về pháp luật và các công cụ bảo vệ quyền, vận dụng hết những gì pháp luật đã trao quyền… để bảo vệ bản quyền những tác phẩm mà mình sáng tạo ra.

Năm là, cần ứng dụng công nghệ AI và blockchain trong quản lý bản quyền như phát triển và cải tiến các hệ thống tự động nhận diện nội dung vi phạm, xây dựng hệ thống lưu trữ và xác thực quyền sở hữu trí tuệ bằng blockchain.

Phát biểu tổng kết Hội nghị – Hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Phạm Thị Kim Oanh nhấn mạnh, với những hiện trạng ngày nay, chúng ta cần có những giải pháp một cách tổng thể trong việc thực thi bảo vệ bản quyền và đặc biệt là các giao dịch bản quyền trên môi trường số, trên TMĐT. Trong quá trình hội nhập thì hành lang pháp lý tiếp tục được nghiên cứu, rà soát để hoàn thiện, cho phù hợp hơn nữa với sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ cũng như hội nhập quốc tế mạnh mẽ. Cục Bản quyền tác giả sẽ có ý kiến để đưa các nội dung liên quan đến bản quyền trên môi trường số vào luật, các văn bản quy phạm pháp luật cho phù hợp, đồng bộ với các quy định pháp luật liên quan.

Hội nghị – Hội thảo này là dịp để các cán bộ quản lý, thực thi quyền tác giả, quyền liên quan, các tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả, quyền liên quan, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian, các đơn vị sản xuất, khai thác, sử dụng nội dung số trao đổi, thảo luận về việc thực thi bản quyền trên không gian mạng, đặc biệt là nhận diện các hành vi vi phạm nói chung, trên các sàn thương mại điện tử nói riêng và đề xuất các giải pháp thiết thực xây dựng một môi trường trực tuyến minh bạch, công bằng và phát triển bền vững nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ và thực thi bản quyền trong môi trường thương mại điện tử./.

 Lê Hương